Bestuursdwang uitvoeren: stappenplan

Een van de leukste, spannendste en meest dynamische periodes in mijn loopbaan was wel de tijd dat ik bij het stafbureau van de provinciale afdeling handhaving werkte. De provincie Zuid-Holland had (toen) namelijk het laatste woord over alle handhavingsbeschikkingen die namens provincie of DCMR de deur uit gingen. Variërend van grote bedrijven in de Botlek tot afvalverwerkers of kleine bedrijven op het platteland: er zijn nogal wat handhavingsacties geweest. Boeiend en leerzaam. In die tijd leerde ik de handhaving in de praktijk. Zoals het systematisch aanpakken van het plan om bestuursdwang uit te voeren.

Stel: er is bestuursdwang aangezegd: het besluit daartoe is verzonden en ontvangen, de begunstigingstermijn loopt. Het ziet er niet naar uit dat het bedrijf daadwerkelijk zélf stappen zal ondernemen om een einde te maken aan de overtreding(en). Het bestuursorgaan moet dan in ieder geval 5 stappen nemen, om te komen tot een soepele en verantwoorde uitvoering van het voornemen om bestuursdwang toe te passen.

Stap 1: bepaal de uiterste uitvoeringsdatum

Bepaal de uiterste datum van uitvoering van de bestuursdwang, het liefst uiterlijk binnen 4 weken na het verstrijken van de begunstigingstermijn. Dan is er immers geen noodzaak meer om een verzoek in te dienen voor een toepassingsbeschikking (artikel 5:31a Awb). Is er al wel een toepassingsbeschikking, dan is het zaak om de daarin gestelde termijn strikt te handhaven. Werk in de rest van de voorbereiding naar deze datum toe, door een tijdschema te maken.

Stap 2: bepaal de benodigde maatregelen

Bepaal de benodigde feitelijke maatregelen om de overtreding op de minst belastende wijze ongedaan te maken:

1. WAT / HOE: beschrijf maatregelen zelf; de keuze wordt bepaald door de minst belastende aanpak.
2. WIE: bepaal de uitvoerder van de maatregelen: kan de gemeente het zelf doen als dat nodig is? En wiens inzet is dan nodig? Denk aan afdelingen binnen de ambtelijke organisatie (bijvoorbeeld toezichthouders, BOA’s, afdeling Gemeentewerken), externen (bijvoorbeeld aannemers) of collega-organisaties (bijvoorbeeld politie).

Stap 3: check en organiseer

1. Is aanbesteding nodig wegens de inzet van externen? Hoe en wat te contracteren, mede gelet op aansprakelijkheidskwesties?
2. Is een (aanvullende) verzekering nodig?
3. Zijn alle benodigde persoonlijke beschermingsmiddelen en gereedschappen en/of instrumenten tijdig beschikbaar?
4. Is opslag van goederen nodig (artikel 5:29 Awb)? Zo ja dan moet ook de opslag zijn geregeld vóór uitvoering van de bestuursdwang. Opslag door het bestuursorgaan mag niet leiden tot strijd met de gebruiksvoorschriften van een bestemmingsplan of met andere regels, zoals een vergunningplicht.
5. Moeten gebouwen betreden worden? Zo ja, zijn dan tijdig de juiste maatregelen getroffen (artikel 5:27 Awb)? Denk aan fysieke maatregelen en instrumenten én aan juridische maatregelen (zoals een last tot het binnentreden van een woning).
6. Moet voor de uitvoering van de werkzaamheden gebruik gemaakt worden van het erf van derden? Zo ja, dan is vooraf tijdig een aanzegging nodig en achteraf een schadevergoeding (artikel 5:27 Awb).
7. Moeten gebouwen of installaties verzegeld worden (artikel 5:28 Awb)?
8. Inventarisatie vooraf én achteraf om ongerechtvaardigde claims te voorkomen.

Stap 4: voorbereiding van het kostenverhaal

Kostenverhaal: houd een dossier bij van de voorbereiding(skosten). Kostenverhaal kan alleen als dat aangegeven is in de last.

Stap 5: maak een draaiboek

In de praktijk kan een draaiboek goede diensten verlenen op het gebied van organisatie, financiële planning, interne en externe communicatie en als controlelijst. Zo weet iedere betrokkene aan de kant van het bestuursorgaan waar hij of zij aan toe is. Wat komt er in een draaiboek te staan?

• Stappenplan met beschrijving van de beoogde uitvoering van de benodigde activiteiten (zoals ontruiming van een terrein, afvoer van -welke en hoeveel- afvalstoffen naar -welke- afvalverwerkers, benodigde voorbereidende besluitvorming) met bijbehorend tijdschema
• Persbericht (gezamenlijk)
• Betrokken bestuursorganen, instanties en personen (organisaties, namen, contactgegevens)
• Inhoud van de last (met aanzegging kostenverhaal)
• Doel bestuursdwang en draaiboek
• Datum en tijdstip van toepassing bestuursdwang
• Beschrijving en/of kaartmateriaal van het terrein en eventuele plaagstroken
• Inventarisatieresultaten:

• materialen en/of benodigdheden voor uit te voeren acties (zoals gereedschap, instrumenten, zegels)
• benodigde besluiten (zoals aanzeggingen, machtiging)

• Evt. aanbestedingsaspecten
• Kostenraming
• Overzicht van gemaakte kosten en gerealiseerde opbrengsten
• Communicatie (organisatie en vorm) en taakverdeling tussen betrokken bestuursorganen onderling (lijst taken, personen en contactgegevens)
• Taakverdeling en (eind)verantwoordelijkheid
• Verzekeringsaspecten
• Praktische zaken (catering, toiletten, persoonlijke beschermingsmiddelen, etc.)
• Calamiteitenregeling
• Eindevaluatie
• Overdracht en nazorg
• Relevante documentatie, waaronder aanschrijving, lastgeving, brief deurwaarder, besluiten, opnames voor en na uitvoering (beeld en geluid), luchtfoto en relevante andere correspondentie.