Spoedeisende bestuursdwang in uw bedrijf: 4 aandachtspunten

En dan ineens gaat er iets heel erg mis in uw bedrijf: er is een gevaarlijke situatie ontstaan door bijvoorbeeld een brand(risico) of een lekkage of een gemorste stof. De gemeente, het waterschap of een inspectiedienst treedt direct op en neemt maatregelen: gebouwen worden afgezet, het slot gaat op het bedrijfshek, de brand wordt geblust, gemorste stoffen worden opgeruimd, etcetera. Dat kost een heleboel geld. En volgens de overheid mag u dat ook nog gaan betalen. Waar moet u aan denken als er ineens ambtenaren op uw terrein staan, die uw bedrijf willen afsluiten of direct gaan ingrijpen?

 

1. Spoedbestuursdwang: wat en waarom?

De overheid kan optreden tegen overtredingen van wetten en verordeningen. Dat kan bijvoorbeeld via lastgevingen onder dwangsom of bestuursdwang, bestuurlijke boetes of het intrekken van een vergunning.

Bestuursdwang is het zélf optreden van de overheid om een overtreding van een bedrijf of een particulier ongedaan te maken. Het gaat dan vaak om situaties, waarin bijvoorbeeld dwangsommen of boetes niet geleid hebben tot het stoppen of ongedaan maken van de overtreding.

Als u van de overheid een ‘lastgeving onder bestuursdwang’ krijgt, dan staat daar, grof gezegd, in:

“U moet de overtreding van dat en dat artikel (uit wet of verordening) beëindigen en beëindigd houden. Dat kunt u doen door (en dan wordt de manier genoemd, waarop dat kan). U krijgt daar zoveel tijd voor (begunstigingstermijn). Doet u dat niet, dan zullen wij de maatregelen zelf uitvoeren“.

Bestuursdwang is dus eigenlijk meer een mededeling: “let op, als u niet zelf optreedt, doen wij dat wel voor u”. Als u die lastgeving (instructie) niet tijdig opvolgt, zal de overheid dat voor u gaan doen. De kosten van het optreden van de overheid worden dan verhaald op de overtreder.

Spoedeisende bestuursdwang is hetzelfde besluit als hierboven omschreven, maar dan zónder voorafgaande last en dus zónder termijn waarbinnen u het zelf nog kunt doen. Soms is het zelfs ‘superspoed’: dus zonder dat die overheid eerst een brief schrijft. In spoedeisende situaties treedt de overheid dus soms direct zélf op.

 

2. Paniek! Wanneer is spoedbestuursdwang nodig?

Als er paniek is, is snel handelen nodig. Maar… is die spoed wel nodig?

Is er spoed, omdat de overheid zélf te lang heeft gewacht met optreden? Dan mag die overheid ook in principe niet met spoed optreden, zéker niet zonder dat de overtreder een termijn heeft gekregen om het zélf te doen.

Is de spoed ontstaan door een calamiteit in uw bedrijf (brand, lekkage, morsing, ongeluk, etc.)? En dreigt er bijvoorbeeld milieuschade (lozing of verspreiding van gevaarlijke stoffen in het water of op het terrein, emissies naar de lucht door het breken van asbest, door explosies, acuut brandgevaar door broei of geknoei met elektriciteit, etc.)? Bij dit type échte spoed mag de overheid vaak direct zelf optreden, dus zonder zelfs maar een brief op te stellen (dat gebeurt dan pas achteraf).

Toepassing van spoedeisende bestuursdwang wordt in het algemeen ook geaccepteerd bij de verwijdering van vuilniszakken die op de verkeerde dag buiten gezet waren, bij het verwijderen van fietsen bij een station en bij het sluiten van drugspanden.

 

3. Wat moet u doen tijdens de uitvoering van de bestuursdwang?

Vraag de toezichthouders naar hun legitimatie. Toezichthouders moeten altijd een legitimatiebewijs bij zich hebben, waaruit blijkt voor welk overheidsorgaan ze werken en voor welke wetgeving ze bevoegd zijn. Er moet een foto op staan, de naam van de toezichthouder en de bevoegdheden. U mag hen vragen dat legitimatiebewijs aan u te laten zien.

Bedenk, dat toezichthouders ook in niet spoedeisende gevallen al veel wettelijke rechten hebben: ze mogen elke plaats betreden, met uitzondering van een woning zonder toestemming van de bewoner. Ze mogen politieagenten en/of technisch deskundigen met zich meenemen. Ze mogen ‘inlichtingen vorderen’ (maar natuurlijk niet meer dan noodzakelijk is voor de controle op de naleving van de voorschriften waarvoor ze bevoegd zijn!). Ze mogen identiteitsbewijzen inzien. Ze mogen ‘inzage vorderen van zakelijke gegevens’ en daarvan kopieën te maken of zelfs kort mee te nemen om dat elders te doen. Ze mogen zaken onderzoeken, monsters nemen, verpakkingen openen, vervoermiddelen onderzoeken en stilhouden. Uw geheimhoudingsplicht kan soms van u vragen om dingen toch voor u te houden (verschoningsrecht).

Voor zover mogelijk: laat door uw handelen zien dat het (spoed)optreden van de overheid niet nodig is. U hebt bijvoorbeeld zelf al (voldoende) maatregelen getroffen en gaat daarmee door. Leg daarnaast zoveel mogelijk vast van wat er gebeurt: ook in een spoedsituatie kunnen vaak opnamen van beeld en geluid worden gemaakt. Het kan in een later stadium (bezwaar en beroep) helpen om fouten van de overheid op te sporen.

 

4. Kostenverhaal: moet u de kosten van de bestuursdwang betalen?

De aanzegging van het kostenverhaal moet natuurlijk in het besluit worden opgenomen. Staat die er niet in, dan is er mogelijk een reden voor bezwaar, als de overheid met de rekening komt.

Belangrijk: alleen overtreders krijgen te maken met het verhaal van kosten. Anders gezegd: de overheid kan de kosten van hun optreden alleen maar vorderen van de overtreder. Als de overheid maar een of twee overtreders aanschrijft, dan bestaat voor de overheid het risico dat deze niet als overtreder gezien worden en de kosten dus ook niet op hen kunnen worden verhaald. Wie dus écht overtreder is, kan dus een belangrijk juridisch twistpunt worden in bezwaar en beroep.

Ook interessant om te weten: niet alleen als de geadresseerde niet de overtreder blijkt te zijn, maar ook als de overheid ná het uitvoeren van de bestuursdwang te lang wacht met het in een brief vastleggen van de zeer spoedeisende bestuursdwang, dan kunnen de kosten niet meer op de overtreder verhaald worden. Kostenverhaal is ook niet mogelijk als bijvoorbeeld de rechter de situatie achteraf alsnog als onvoldoende spoedeisend beoordeelt; sterker: de overheid zal de schade, die opgetreden is als gevolg van de toepassing van bestuursdwang, dan vermoedelijk moeten vergoeden.

 

Juridisch advies spoedeisende bestuursdwang

Bel mij vooral direct op het moment dat u te maken hebt met spoedeisende bestuursdwang (of in ieder geval zo snel mogelijk daarna)! Bel 085 0030153. Uit ervaring (als handhavingsambtenaar én als advocaat) weet ik dat snel handelen van een handhavingsspecialist erger kan voorkómen en u krijgt meteen tips over wat u wél en vooral niet moet doen. Is alles al achter de rug, dan is het zaak dat er zo snel mogelijk eens schriftelijk besluit komt, waartegen u bezwaar kunt maken. Ik kan dan samen met u bepalen of het zinvol is om ook een voorlopige voorziening te vragen bij de voorzieningenrechter. Doel daarvan is dan meestal, dat u (deels) door kunt gaan met uw (bedrijfs)activiteiten.